Ana Sayfa
English

Alacahöyük

Alacahöyük (veya Alaca Höyük), Çorum ilinde, Hattuşa’nın (Boğazköy) 36 km kuzeydoğusundadır. İlk olarak 1907 yılında Makridi Bey tarafından kazılmış, düzenli araştırmalar 1935 yılında Türk Tarih Kurumu tarafından Remzi Oğuz Arık başkanlığında başlatılmış, 1936'dan itibaren Hamit Zübeyr Koşay başkanlığında aralıklı olarak 1970'e kadar devam etmiştir. Yakın zamandaki kazılarsa 1997’den 2018'e kadar Ankara Üniversitesi’nden Aykut Çınaroğlu başkanlığında yürütülmüştür.

Hitit öncesi dönemin önemli şehirlerinden olan Alacahöyük, Hitit döneminde yakınındaki Hattuşa’nın gölgesinde kalmıştır. M.Ö. 3. binyıla ait Hitit öncesi kral mezarlarından çıkan eserler en önemli buluntular arasındadır. Alacahöyük'ün Hitit dönemindeki ismi kesin olarak bilinmemekle birlikte, çoğu tarihçi burasının Güneş Tanrıçasının kenti olarak bilinen Arinna veya daha düşük bir ihtimalle Zippalanda olduğunu düşünmektedir. Her iki şehir de Hitit metinlerinden Hattuşa'ya yakın büyük kült merkezleri olarak bilinirler.

Anıtsal eserlerin hemen hepsi Hitit dönemine aittir. Ortostatlarla kaplı şehir duvarlarının okçular için rampaları da bulunan iç ve dış kapıları mevcuttur. Hitit dönemine ait iki büyük sfenks tarafından korunan güneydeki anıtsal giriş, iki kule arasında kalacak şekilde düzenlenmiştir. Kapı pervazı olarak kullanılan yaklaşık 4 m yüksekliğindeki yekpare taş dikmelerin yerden yaklaşık 2 metrelik bölümleri sfenks biçiminde yontulmuştur. Bu Sfenksli Kapı’dan girilen geniş Hitit yapı kompleksi halen incelenmektedir. Sfenksli Kapının yanındaki kule temelleri birçok ortostatla kaplanmıştır. Önceleri M.Ö. 15. veya 14. yüzyıla tarihlendirilen rölyef ve sfenkslerin uzmanlar arasında artık M.Ö. 13. yüzyıla ait olduğu görüşü yaygınlaşmaktadır. Orijinal konumlarında bulunan rölyefler replikaları ile değiştirilmiş ve asılları Ankara’ya, Anadolu Medeniyetleri Müzesine taşınmıştır. Devrilmiş olarak bulunmuş diğer ortostatların bir kısmı mevcut sıranın üstünde ikinci bir sıra oluşturmaktaydı. Dağınık durumda bulunmuş diğer kabartma ve heykellerin orijinal konumları tam olarak bilinmemektedir.

Büyük boy görmek için resimlere tıklayınız.


Genel görünüm
Alacahöyük uydu fotoğrafı - Google Earth, 2021 Yerleşke modeli, Alacahöyük Müzesi - T. Bilgin, 2018 Hitit dönemi mimari yapı planı - H. Koşay, 1966 Kuzey yönünden genel görünüm - T. Bilgin, 2018

Güney Kapısı (Sfenksli Kapı)
İlk kazılar sırasında sfenksli kapı- T. Makridi, 1908 İlk kazılar sırasında sfenksli kapı Sfenksli kapı - B. Bilgin, 1999 Sfenksli kapı - E. Anıl, 2011 Sfenksli kapı, arkadan görünüm - T. Bilgin, 2006 Yapı blokları detayı  - T. Bilgin, 2018 Sfenksli kapı batı kanadı - E. Anıl, 2011 Sfenksli kapı batı kanadı - E. Anıl, 2011 Sfenksli kapı - C. Süer, 2011 Batı kanadı sfenksi - C. Süer, 2011 Doğu kanadı sfenksi - C. Süer, 2011 Çift başlı Kartal kabartması - E. Anıl, 2011 Sfenksli kapı doğu kanadı - C. Süer, 2011 Sfenksli kapı doğu kanadı - E. Anıl, 2011 Sfenksli kapı doğu kanadı - E. Anıl, 2011 Sfenksli kapı - T. Bilgin, 2021 Kapı içinde batı kanadı - T. Bilgin, 2021 Rölyef kalıntısı - T. Bilgin, 2021 Rölyef kalıntısı - T. Bilgin, 2021 Kapı içinde doğu kanadı - E. Anıl, 2021

Güney Kapısı Ortostatları, Anadolu Medeniyetleri Müzesi
B. Bilgin, 2022 Müzisyenler ve köpek eğiticisi(?) - B. Bilgin, 2022 Kılıç yutan ve merdiven tırmanan akrobatlar - B. Bilgin, 2022 Tören görevlileri - B. Bilgin, 2022 Adaklık hayvanlar - B. Bilgin, 2022 Altarın önünde Kral ve Kraliçe - B. Bilgin, 2022 B. Bilgin, 2022 B. Bilgin, 2022 Tanrıça ve tören görevlileri - B. Bilgin, 2022 Tören görevlileri - B. Bilgin, 2022 Tören görevlileri - B. Bilgin, 2022 Tören görevlileri - B. Bilgin, 2022 Tören görevlileri, kraliçe ve kral tanrıçanın önünde - B. Bilgin, 2022 Av hayvanları - B. Bilgin, 2022 Av hayvanları ve ok atan avcı - B. Bilgin, 2022 Arslan avı - B. Bilgin, 2022 Saldıran boğa - B. Bilgin, 2022 Kralın tanrıya sunumu - B. Bilgin, 2022

Kapı aslanları
Sol kanat aslanı - B. Bilgin, 2022 Sol kanat aslanı, önde bir buzağı görülmekte - B. Bilgin, 2022 Sol kanat aslanı, önde bir buzağı görülmekte - B. Bilgin, 2022 Sağ kanat aslanı - E. Anıl, 2011

Güney kapısı yakınında taslak kapı aslanları
T. Bilgin, 2021 T. Bilgin, 2021 T. Bilgin, 2021 T. Bilgin, 2021 T. Bilgin, 2021

Diğer ortostat ve heykel fragmanları
C. Süer, 2011 E. Anıl, 2011 T. Bilgin, 2021 E. Anıl, 2011 T. Bilgin, 2021 E. Anıl, 2011 T. Bilgin, 2021 T. Bilgin, 2021 Bir tanrı/kral(?) heykeli - T. Bilgin, 2021 Bir tanrı/kral(?) heykeli - T. Bilgin, 2021

Batı kapısı ve potern tüneli
Batı kapısı temelleri - C. Süer, 2011 Potern tüneli batı girişi - C. Süer, 2011 Potern tüneli - C. Süer, 2011 Potern tüneli - T. Bilgin, 2006 Potern tüneli doğu girişi - T. Bilgin, 2006

M.Ö. 3. binyıl kral mezarları
Ön planda restorasyon öncesinde kraliyet mezarları - T. Bilgin, 2006 Restorasyon sonrasında kraliyet mezarları - C. Süer, 2011 Kraliyet mezarı modeli - C. Süer, 2011 Kraliyet mezarı modeli - C. Süer, 2011 Kraliyet mezarı modeli - C. Süer, 2011 Kraliyet mezarı modeli, Çorum Müzesi - T. Bilgin, 2006


Alacahöyük Hitit Su Bendi
Gölpınar barajı olarak da bilinir. Hitit belgelerinde bahsedilen, IV.Tudhaliya tarafından M.Ö. 1240 yılı cıvarlarında yaptırılan 10'dan fazla su bendinden biri olabilir. 15000 m³ su tutma kapasitesine sahip olan bent 2002 yılında restore edilmiştir. Baraj setindeki kazılarda bir stel kaidesi ve bir stelin üst ucuna ait tanrıça Hebat'ın isminin okunduğu hieroglif yazıtlı bir bazalt parça bulunmuştur. Ancak 2021 yılı itibarı ile baraj bitki örtüsü ile kaplanmış ve bakımsız durumdadır.


T. Bilgin, 2006 T. Bilgin, 2006 T. Bilgin, 2006 A. and B. Dinçol, 2008 T. Bilgin, 2021



3. Bin Yıl Tunç Sembolleri
Alacahöyük buluntularının en dikkat çekicileri arasında, M.Ö. 3. bin yıl sonlarına ait Hitit öncesi dönemin Kral mezarlarında bulunan tunç semboller bulunmaktadır. Bunlar çoğunlukla stilize güneş kursları veya hayvan heykelcikleri şeklindedir. Güneş diskleri ve hayvanlar muhtemelen tanrıları temsil etmektedir. Genellikle mezar hediyeleri olarak bulunan bu objelerin kesin işlevleri bilinmemekle birlikte cenaze alaylarında dini simgeler olarak kullanıldığı tahmin edilmektedir. Aşağıda resimlenen sembollerin birkaçı çevre bölgelerde bulunmuştur.


T. Bilgin, 2014 T. Bilgin, 2014 K. Bittel, 1976 T. Bilgin, 2014 N. Kişnişçi, 2007 T. Bilgin, 2014 T. Bilgin, 2014 T. Bilgin, 2014 T. Bilgin, 2014 N. Kişnişçi, 2007 T. Bilgin, 2014 Horoztepe'den, New York - T. Bilgin, 2010 New York - T. Bilgin, 2010 Boğazköy'den - K. Bittel, 1976 Horoztepe'den İstanbul - T. Bilgin, 2012 G. Ortiz Kolleksiyonu, Cenevre K. Bittel, 1976 Yozgat'dan - K. Bittel, 1976 British Museum - T. Bilgin, 2007 Özel kolleksiyon Çorum, Kalınkaya  - Yıldırım ve Zimmerman Horoztepe(?) T. Bilgin, 2014 N. Kişnişçi, 2007



İlgili yayınlar:
Alexander, R. L. "A Great Queen on the Sphinx Piers at Alaca Hüyük," AnSt 39, 1989: 151–58.
Baltacıoğlu H., "Four reliefs from Alacahöyük," FsNÖzgüç, 1993: 55–60.
Bittel, K. Die Hethiter, Berlin, 1976.
Börker-Klähn, J. and U. Krafzik. "Zur Bedeutung der Aufsätze aus Alaca Höyük" WO 17, 1986: 47–60
Chantre, E. Mission en Cappadoce 1893-1894, Paris, 1898.
Çınaroğlu, A., E. Genç, D. Çelik. Alaca Höyük Kazıları, Kazı Sonucları Toplantısı 21–36, 1999–2014.
Güterbock, H.G. "Notes on Some Hittite Monuments: The Sphinx Gate of Hüyük, near Alaca," AnSt6, 1956: 53–56.
Koşay, H. Z. Alaca Höyük Kazısı / Les Fouilles d'Alaca Höyük, 1937-1939, Ankara: TTK Seri V no 3, 1951.
Koşay, H. Z. and M. Akok. Alaca Höyük Kazısı / Ausgrabungen von Alaca Höyük, 1940-1948, Ankara: TTK V no 6, 1966.
Koşay, H. Z. and M. Akok. Alaca Höyük Kazısı / Alaca Höyük Excavations, 1963-1967, Ankara: TTK Seri V no 28, 1973.
Macridy-Bey, Th. La Porte des Sphinx à Eyuk, (MVAG 13.3), Berlin, 1908.
Mellink, M. J. "Observations on the Sculptures of Alaca Höyük," Anadolu XIV, 1970:15–27.
Orthmann, W. "Zu den Standarten aus Alaca Höyük," IstMitt 17, 1967: 34–54.
Taracha, P. "The Iconographie Program of the Sculptures of Alacahöyük," JANER 11, 2011: 132-47.
Özgüç, T. "Alacahöyük. Ein Kultort im Kerngebiert des Reiches," Die Hethiter. Das Volk der 1000 Götter. 2002: 172–75.
Ünal, A., "Weitere Deutungsversuche der Orthostatenreliefs am Sphinxtor von Alaca Höyük aus philologischer Sicht," ICH III, 1998: 593–604.
(Kısaltmalar için bknz.)

Resim kaynakları:
Google Earth, 2021.
Tayfun Bilgin, 2006–2021.
Theodore Makridi, 1908.
Hamit Zübeyr Koşay, 1966.
Bora Bilgin, 1999, 2022.
Cüneyt Süer, 2011.
Ertuğrul Anıl, 2011, 2021.
Ali ve Belkıs Dinçol, "Neue hieroglyphische Dokumente aus Alaca Höyük", Coll An VII, 2008: 175.
Kurt Bittel, 1976.
Naci Kişnişçi 2007 - gunce.marsyas.gen.tr
T. Yıldırım ve T. Zimmerman, "News from the Hatti Heartland," Antiquity Vol 80 No 309, September 2006.