ANA SAYFA
ENGLISH

Muwatalli ve Mursili Rölyefleri

Rölyefler eski Misis-Ceyhan karayolunun üzerindeki Sirkeli Köyü yakınında, Yılanlıkale’nin güneybatısında, Ceyhan nehrine bakan ve su seviyesinden 5 m kadar yukarıda bulunan dik bir kayalık yüzey üzerindedir. Kayalığın arka tarafındaki höyük ilk olarak 1936 yılında Liverpool Üniversitesinden bir ekiple John Garstang tarafından, daha sonra 1992-1996 ve 1997 yıllarında Alman ve Avusturyalı ekipler tarafından kazılmıştır. Kazılar 2006 yılından sonra önce Tübingen ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversiteleri, 2011 yılından bu yana ise Bern Üniversitesi tarafından yürütülmüştür. Bu çalışmalarda höyüğün Kalkolitik dönemden Helenistik döneme kadar kullanıldığı belirlenmiştir. Höyüğün en önemli buluntusu Hitit kralı II. Muwatalli'yi betimleyen kaya kabartmasıdır. Rölyefte Hitit kralı, uzun etekli bir kaftan ve elinde bir tören asası ile resmedilmiştir. Rölyefin sağındaki Luvi hiyeroglifi ile işlenmiş yazıtta ‘Büyük Kral, Kahraman Muwatalli, Büyük Kral, Kahraman Mursili’nin oğlu’ olarak belirtilen kral II. Mursili'nin oğlu II. Muwatalli'dir. II. Muwatalli MÖ 13. yüzyılın ilk yarısında hüküm sürmüştür ve anıt bir Hitit kralına ait en eski kaya kabartması ve yazıt olarak kayıtlara geçmiştir. II. Muwatalli devletin başkentini Hattusa’dan yeri tam olarak bilinmemekle birlikte güney Anadolu'da olduğu bilinen Tarhuntassa şehrine taşımıştı. Höyüğün bulunduğu yer Hatay ve Suriye'ye devam eden yol üzerinde Ceyhan nehri geçişi için kullanılmış stratejik bir yerleşke olmalıdır.

Rölyeflerin bulunduğu kayalığın üzerindeki düzlükte libasyon (adak amaçlı içki dökülmesi) amacılya kullanıldığı düşünülen kayaya oyulmuş üç çukur bulunmaktadır. Bu oyuklar rölyefin batısında yer alan geniş yapısal bir tapınma alanının parçasıdır.

1994 yılında Muwatalli rölyefinin bir kaç metre sağında ikinci bir kaya kabartmasına ait izler fark edilmiştir. İzleri ancak elverişli güneş ışığında görülebilen kabartmanın daha Hitit dönemindeyken kasten kazınarak yok edilmiş olduğu düşünülmektedir. 2017 yılında yapılan detaylı 3-boyutlu taramalar bu kabartmaya ait yazıtın kalıntılarında (II.) Muwatalli'nin oğlu (III.) Mursili isimlerinin olduğu sonucuna varmıştır. Bu da uzmanların daha önceden şüphelendiği gibi kabartma ve yazıtın III. Mursili'yi devirerek tahta çıkan III. Hattusili zamanında kasten yok edildiği düşüncesini desteklemektedir.

3-boyutlu taramalarda, iki kabartmanın arasında kalan bölgede üçüncü bir rölyefe ait olduğu düşünülen düzlenmiş bir kaya yüzeyi daha farkedilmiştir. Çıplak gözle ayırt edilebilmesi neredeyse imkasız olan izler ya taslak aşamasında kalmış veya daha büyük olasılıkla tamamen tahrip olmuş bir kabartmaya ait olabilir.


Büyük boy görmek için resimlere tıklayınız.

Muwatalli Rölyefi - M. Novak, Sirkeli Projekt, 2006 Muwatalli Rölyefi - B. Bilgin, 2019 Muwatalli Rölyefi - T. Bilgin, 2019 Muwatalli Rölyefi - Sirkeli Projekt Muwatalli Rölyefi - K. Bittel, 1976 Muwatalli Rölyefi çizimi - E. Akurgal, 2001 Kazı alanı haritası - Sirkeli Projesi Kaya üstündeki libasyon delikleri - B. Bilgin, 2009 İkinci Rölyef - T. Bilgin, 2019 İkinci Rölyef - E. Anıl, 2019 İkinci Rölyef - E. Anıl, 2019


İlgili yayınlar:
Ehringhaus, H. "Ein neues hethitisches Felsrelief am Sirkeli Höyük in der Çukurova," Antike Welt 26, 1995: 118–19.
Ehringhaus, H. "Die hethitischen Felsreliefs am Sirkeli Höyük in der Türkei - Bemerkungen zu Neufunden in Kilikien und Lykaonien," NBzA 14, 1997/98: 89–104.
Güterbock, H. G. "Zum Felsrelief des Muwatalli am Sirkeli Höyük," IstMitt 47, 1997: 104.
Hawkins, J. D. Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions, Vol 3, Berlin, 2024: 11–12 ve lev. 1.
Hrouda, B. "'Damnatio memoriae?' Neue Beobachtungen am Relief Nr. 2 bei Sirkeli/Türkei" Antike Welt 28, 1997: 471–74.
Kohlmeyer, K. "Felsbilder der hethitischen Großreichszeit", APA 15, 1983: 7–154 (95–101).
Marazzi, M., N. Bolatti Guzzo and L. Repola, "Neue Untersuchungen zu den Felsreliefs von Sirkeli," AoF 46: 214–33.
Neve, P. "Bemerkungen zu einem neu entdeckten Felsrelief in Sirkeli," Antike Welt 27, 1996: 19–21.
Ussishkin, D. "Hollows, 'Cup-Marks', and Hittite Stone Monuments," AnSt 25, 1975: 85–103.
Novák, M., E. Kozal ve D. Yaşin Meier (eds). Sirkeli Höyük. Ein urbanes Zentrum am Puruna-Pyramos im Ebenen Kilikien, (SVA 13), Wiesbaden, 2019.
Novák, M ve D. Yaşin (eds.) Königsbilder, Libationskuhlen und Steinbau: Der hethitischen Kultkomplex und die Felsreliefs in Sirkeli Höyük (SVA 21), Wiesbaden, 2024.
Sirkeli Höyük Forschungsprojekt (www.sirkeli.ch).
(Kısaltmalar için bknz.)


Resim kaynakları:
Sirkeli Höyük Projekt (www.sirkeli.ch)
Bora Bilgin, 2009, 2019.
Tayfun Bilgin, 2019.
Kurt Bittel, Die Hethiter, München, 1976.
Ekrem Akurgal, The Hattian and Hittite Civilizations, Ankara, 2001.
Ertuğrul Anıl, 2019.