ENGLISH
Arslantepe (Malitiya / Malizi)
Arslantepe höyüğü Hitit kenti Malitiya’nın şimdiki adıdır. Şehir Geç Hitit döneminde Malizi olarak bilinir ve Asur ve Urartu kaynaklarında Melid veya Melitia olarak geçmektedir. Höyük günümüzdeki Malatya şehrinin 4 km. kuzeydoğusunda, Fırat nehrinin kıyısında yer alır. İlk kazılar Fransız ekipler tarafından 1930lu yıllarda (Louis Delaporte) ve 1940ların sonlarında (Claude Schaffer) yapılmıştır. 1961'den itibaren belirli aralıklarla İtalyan ekipler tarafından sırasıyla Piero Meriggi, Salvatore Puglisi, Alba Palmieri ve günümüzde de Marcella Frangipane başkanlığında yürütülmüştür.
Yerleşmenin MÖ 5. bin yıla kadar giden zengin bir tarihi vardır. Hitit devleti döneminde de aktif olan şehir, Hitit devletinin M.Ö 1180 civarında yıkılmasından sonra önceleri Karkamış merkezli bir krallığın parçası olarak ve daha sonra da bağımsız bir devlet olarak varlığını sürdürmüştür. MÖ 712'de Asur kralı II. Sargon tarafından işgal edilerek Asur devletinin hegemonyasına girmiştir.
Höyükte bulunan anıtsal eserlerin çoğu Aslanlı Kapı olarak adlandırılan şehir kapısı ve civarına aittir. Aslanlı Kapı'nın son inşa dönemi MÖ 8. yüzyıl başlarına tarihlenmiştir. Ancak burada bulunan kapı aslanları ve kabartmalı ortostatların çoğunun MÖ 12.-10. yüzyıllara ait daha eski yapılardan alınarak tekrar kullanıldığı anlaşılmıştır. Son kazılarda bulunan ve Malatya Müzesinde sergilenen bir kac ortostat hariç, eserlerin çoğu Ankara'da Anadolu Medeniyetleri Müzesindedir.
Büyük boy görmek için resimlere tıklayınız.
Höyük
Aslanlı Kapı
Batı kanadı ortostatları
Doğu kanadı ortostatları
Erken dönem şehir kapısı ortostatları
Diğer ortostat ve steller
Kral heykeli ve diğer parçalar
İlgili yayınlar:
Delaporte, L. Malatya I. La porte des lions, Paris, 1940.
Frangipane, M. "Melid. B. Archäologisch," RlA 8, 1993: 42–52.
Frangipane, M. et al. "Arslantepe: new data on the Formation of the Neo-Hittite Kingdom of Melid," News from the Lands of the Hittites, Scientific Journal for Anatolian Research v. 3-4, 2019-2020: 71-111.
Hawkins, J. D. "Melid. A. Historisch," RlA 8 1993: 35–41.
Hawkins, J. D. Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions, Vol 1, Berlin, 2000: 282–329 ve lev. 147–52, 155–56, 163–64.
Liverani, M. "Melid in the Early and Middle Iron Age: Archaeology and History," in: The Ancient Near East in the 12th–10th Centuries BCE. Culture and History, edited by G. Galil et al. AOAT 392. Münster 2012: 327-344.
Manuelli, F. "Carving the memory, altering the past: PUGNUS-mili and the earlier Iron Age rulers at Arslantepe/Malizi," FsStrobel 2019: 227–41.
Orthmann, W. Untersuchungen zur späthethitischen Kunst, Bonn, 1971.
(Kısaltmalar için bknz.)
Resim kaynakları:
Google Earth, 2021.
Louis Delaporte, 1940.
Winfried Orthmann, 1971.
Bora Bilgin, 2017, 2022.
Tayfun Bilgin, 2006, 2014, 2017.
J. David Hawkins, 2000.
Clelia Mora, Arslantepe IX, 2013: 273.
Museé du Louvre, 1985.